Vergi; devletin, kamu hizmetlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için kanun aracılığı ile kişi ve kuruluşlardan aldığı belirli ücretlerdir. Vergilendirilen ve dolayısıyla doğrudan veya dolaylı olarak vergi kaynağı haline gelen ekonomik unsurlar, vergilemenin ana konusunu oluşturmaktadır. Vergi borcunun oluşmasına neden olan ekonomik faktörler vergilendirmenin ana konusunu oluşturmaktadır. Vergi konusu genel bir soyut kavramdır. Vergi kanunu genellikle vergileme kavramını tanımlar.
Vergilendirme anayasamızda bir zorunluluk haline gelmiştir ve herkes ödeme gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Anayasada yer alan bu yükümlülüğün yerine getirilmesi bir zorunlu ve çok önemlidir. Zorunlu vergilendirme, anayasada yer alması ve vatandaşlık görevi olması nedeniyledir. Bu nedenle, hiç kimse vergi ödememe hakkına ya da vergi ödememe konusunda direnme gibi hakka sahip değildir. Türkiye Anayasası’nın 73. maddesinde vergilendirmenin tanımı ve bu konudaki yetkileri açıkça belirtilmiştir. Vergi alma yetkisi devlete aittir ve devlet egemenliğine dayalı olarak bireylerden vergi alır. Kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesi için yapılan harcamalarda vergilendirme çok önemli bir mali kaynaktır. Bu yüzden de vergi bir vatandaşlık borcudur ver kesinlikle ödenmelidir. Peki, kişi ya da kuruluşların vergi borcu nasıl kesinleşir?
Vergi Borcunun Kesinleşmesi
İçindekiler
Ödemenin kanuna uygun olarak, normal vadesinde yapılmaması durumunda vergi borcu kesinleşir. Hükmün hukuki anlamda kesinleşmesi, alacağın varlığının hukuk düzeninde çekişmeli olmaması ve ihtilafa dönüşmesinin mümkün olmaması gerekir.
Vergi hukuku uygulamasında kesinleşme, beyanname tarihindeki tahakkuk fişinde bulunan vade tarihinden sonra gerçekleşmektedir. Tahakkuk aleyhine dava açılmışsa ve “yürütmenin durdurulması” talep edilmişse kesinleşme tamamlanmaz.
Öte yandan, İkmalen, re’sen veya idarece miktarı belirlenen vergiler ile kesilen vergi cezalarına uygun olarak düzenlenen vergi/ceza ihbarnamesinin bildirilmesi üzerine;
- Süresi içinde dava açılmazsa veya dava açılmış olmasına rağmen dava sona ererse, kesinleşme ortaya çıkabilir.
- Uzlaşma şartlarından yararlanılarak uzlaşma kararı verilmesine müteakiben, düzenlenen tahakkuk senedinin vadesinin dolması halinde kesinleşme durumundan bahsedilir.
- Vergi cezası ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren (30) gün içinde dava açılmazsa para cezası tahakkuk ettirilir ve vergi borcu kesinleşir.
Vergi Borcuna İtiraz
Vergi cezalarına ve vergi yükümlülüğüne itiraz, ödeme emrinin alınmasından sonraki 7 gün içinde yapılabilir. Bu süre zarfında, tahsil işlemlerini yapacak dairenin olduğu yer vergi mahkemesinde itiraz işlemlerine bakan vergi komitesi sorumludur.
Borcun sadece belirli bir kısmına itiraz edilecekse, borcun hangi kısmına itiraz edildiği açık bir şekilde belirtilmelidir. Aksi halde itiraz yapılmamış sayılır.
Borçlu, ödeme emrine itiraz ederken, borcunun bulunmadığını, borcunu kısmen ödediğini ya da borcun zaman aşımına uğradığınız iler sürerek borcuna itiraz edebilir. İtiraz reddedilirse, borçlu bu sefer cezasını %10 ceza faizli olacak şekilde öder. Yaşanan bu tüm itiraz süreci içerisinde Vergi Usul Kanunu hükümleri uygulama alanı bulmaktadır.
Vergi Borcu Nasıl İptal Edilir?
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi, vergi borcu devletin kişiden kamu hizmetleri karşılığında alacağını ifade etmektedir. Ancak devletin kişiden alacağı bu vergi pek çok durumda iptal edilebilirdir. Şöyle ki, kişinin herhangi bir nedenden ötürü vergi borcu doğabilir. Bir kişi, bir şirketin ortağı olması veya gayrimenkul sahibi olması nedeniyle vergilendirilebilir. Ancak, ilgili vergi borcu kanuna uygun olarak tahakkuk ettirilmeyebilir veya idari daire, vergi borcunun zamanında tahsili için gerekli işlemleri yapmayabilir. Bu gibi durumda vergi borcu iptal edilebilir ve ödeme yapılmadan vergi borcu silinebilir.
Vergi borcu için iptal davasını, yukarıdaki durumların söz konusu olması halinde ancak tüzel kişiler ya da gerçek kişiler açma imkanına sahiptir. Ancak unutulmamalıdır ki tüzel kişiler vergi borcu iptal davalarını ancak temsilcileri aracılığıyla açabilmektedir. Vergi borcunun iptali davası, itiraz işlerinden sorumlu olan vergi komisyonu tarafından açılır.
Vergi borcunu vadesinde ödemeyen mükellefler nezdinde zorunlu işlemlerin yapılabilmesi için mükelleflere ödeme emrinin tebliğ edilmesi gerekmektedir. Mükellefler, kendilerine tebliğ edilen ödeme emrine göre borcunun bulunmadığını, kısmen ödendiğini ve vadesinin geçtiğini iddia ederek vergi mahkemesinde dava açabilirler.
Ayrıca değerlendirme aşamasında dile getirilmesi gereken hususlar ödeme emri aşamasında dile getirilemez. Yürütmenin durdurulması sistemi, idari meşruiyetin yargısal denetiminin etkin bir açtır. Bu araç olmadan, idari yargı denetiminin amacına uygun olarak işlev göstermesi düşünülemez.
