Nihilizm, varoluşluk ve varlıkla ilgilenenlerin sıklıkla karşılaştığı bir terimdir. Friedrich Nietzsche, Ludwig Andreas Feuerbach, Henry Thomas Buckle, Max Stirner, Albert Camus, Arthur Schopenhauer, Jean-Paul Sartre, Neyzen Tevfik ve Herbert Spencer gibi düşünürlerin etkisi altında kaldığı nihilizm nedir?
Nihilizm Ne Demek?
Hiççilik ve yokçuluk olarak da bilinen nihilizm, felsefi bir harekettir. Tüm değerleri, ahlakı, dini inançları, düzeni ve otoriteyi reddeden görüş ve fikirlerin genel adıdır. Nihilizm, “Rus akımı” olarak da bilinir. Bu felsefi yaklaşım, 19. yüzyılın ortalarında Rus entelektüel gençliğiyle başladı ve “her şeyin anlamı ve değeri olmadığı” inancına dayanıyordu. Bilgi, değerler ve varlık felsefesi ile bağlantılı bir öğretidir. Varlığı ve değeri şüpheyle kontrol eder ve görmezden gelir. Bazı nihilist bakış açılarından devlet, insan ahlakını bozan ve ortadan kaldırılması gereken bir olgudur.
“Nihilizm” kelimesi, “hiç” anlamına gelen Latince “nihil” kelimesinden türetilmiştir. Birçok alt dalı ve çeşidi vardır. Felsefi, siyasi ve sosyal alanlarda nihilizmi benimsemiş, savaşın yol açtığı siyasi çalkantıların ve umutsuzluğun ortasında kısa sürede yayılmış ve taraftar bulmuştur.
Nihilizm hakkında bugüne kadar birçok fikir ileri sürülmüştür. Her bakış açısı yeni tartışmalara yol açmıştır. Nihilist hareket, farklı bakış açılarının çarpışmasının odak noktası haline gelmiş ve birçok tanımı ortaya çıkarmıştır. Eleştiri, farklı nihilizm türlerini kışkırtır ve her nihilizm farklı eleştirileri kışkırtır. Özellikle inanç ve ahlaki değerlerin bilinmemesi, nihilizmi eleştiri odağı haline getirir.
Nihilistler varlığı inkâr ettikleri için, dolaylı olarak dini inanç ve değerleri görmezden gelen bir görüştür. Varlığı inkâr ederken, Tanrı’nın varlığını da inkâr ederler. İrade özgürlüğü ve ahlak gibi kavramları görmezden gelen nihilistler; gerçekleri, değerleri ve inançları reddederler. Nihilizm doktrini, bilgi felsefesinde tüm bilgilerin bir yanılsama olduğunu ve bilginin var olmadığını iddia eder. Ahlak felsefesinde insanların davranışlarını yöneten değerlerin olmadığı tartışılır. Varoluşçu felsefede hiçbir şeyin var olmadığı iddia edilir.
Nihilizm, felsefi temelde ateizmle aynı düzlemde değerlendirilebilir. Çünkü Tanrı’yı, inançları, değerleri ve ahlakı reddeden ateist görüşler, varlığı inkâr eden metafizik nihilizme benzer. Ancak ateist; doğaüstü güçlere sahip olan ve evreni yöneten bir Tanrı’ya inanmayı reddeder. Nihilizm ise sadece Tanrı’nın değil hiçbir şeyin varlığına inanmaz. Bu bağlamda nihilizm; “dinsel ret” temelinde taraftar bulmaya çalışan ateizmin dışında “küresel ret akımı” diyebiliriz.
Nihilizmin Tarihsel Gelişimi
19.yüzyıl Rusya’sında Çar II. Alexander’ın saltanatının ilk günlerinde ortaya çıkan şüpheciliğe dayalı bir felsefedir diyerek nihilizm nedir? sorusu cevaplanabilir.
Terim, Orta Çağ’da bazı paganlar olarak kabul edildi ve Rus edebiyatında ilk kez Puşkin tarafından Nedejin’in denemelerinden birinde kullanıldı. Öte yandan Katkov, nihilizmin tüm ahlaki ilkeleri inkâr ettiği için toplumu tehdit ettiğini savunuyor. Nihilist Bazarov bu terimi popüler hale getirmiştir. Zamanla, 1860’ların ve 1870’lerin nihilistleri, geleneklere ve toplumsal düzene başkaldıran düzensiz, dağınık, ihmal edilmiş, inatçı bireyler olarak görülmeye başlandı. Ardından Çar II. Alexander’ın öldürülmesiyle birlikte yeraltının otoriterliğe karşı politik terörü anıldı.
